Zanim rozpocznie się sprawa o podział majątku, konieczne jest określenie jakie przedmioty i prawa wchodzą w skład majątku osobistego każdego z małżonków. Wydawać by się mogło, że wszystko, co nabyli współmałżonkowie w czasie trwania małżeństwa, należy do majątku wspólnego. Tak jednak nie jest. Majątek osobisty małżonka nie jest objęty wspólnością ustawową i nie podlega podziałowi.
Majątek osobisty małżonka – co do niego należy?
Kwestię tę reguluje art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który stanowi, że do majątku osobistego należą:
1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Przedmioty nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej małżeńskiej
Wszelkie przedmioty, niezależnie od ich charakteru, jeśli zostały nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej małżeńskiej należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Oczywiście małżonkowie mogą zmienić tę kwestię poprzez odpowiednie zapisy w umowie przedmałżeńskiej, tzw. intercyzie. Jeśli jednak tego nie zrobią to brak jest podstaw, by zaliczać takie przedmioty do majątku wspólnego.
Nabycie przedmiotów poprzez zapis, darowiznę lub spadek
Jeśli spadkobierca, czy też darczyńca postanowili, że dany przedmiot darują wyłącznie jednemu z małżonków, to należy on wyłącznie do tego małżonka, stanowiąc jego majątek osobisty.
Z uwagi na powyższe, oczywistym jest, iż jeśli wolą darczyńcy jest obdarować oboje małżonków, to przedmiot darowizny stanowi majątek wspólny.
Prawa majątkowe ze wspólności łącznej – podlegające innym przepisom
Podstawowym wariantem wspólności łącznej jest uczestnictwo jednego z małżonków w spółce cywilnej. W takim przypadku niezależnie od tego czy małżonek jest wspólnikiem, jeszcze przed powstaniem wspólności czy już później, prawa majątkowe będą należały wyłącznie do jego majątku osobistego. Pojęcie praw majątkowych należy rozumieć szeroko, jako zarówno kwestie związane z uczestnictwem w spółce (wynikające z wniesionego wkładu), jak również wierzytelności.
Przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb małżonka
Przepis w sposób wyraźny akcentuje słowo wyłącznie. Oznacza to, że do takich przedmiotów nie można zaliczyć rzeczy, które mogłyby służyć potrzebom osobistym innych członków rodziny (np. samochód).
Z drugiej strony do tej kategorii można zaliczyć wiele rzeczy, które będą spełniać różne osobiste potrzeby. Mogą to być: ubrania, wózek inwalidzki, kula, przedmioty kultu religijnego.
Jednak do tej kategorii przedmiotów nie należą rzeczy, które zostały nabyte jako lokata kapitału np. cenna biżuteria, czy zbiór znaczków pocztowych o znacznej wartości. Każda sprawa wymaga dokładnej analizy, czy zakwalifikować daną rzecz do majątku osobistego czy też wspólnego.
Prawa niezbywalne, które podlegają innym przepisom
Prawa niezbywalne nie są jednorodną kategorią. Jednak w przypadku spraw o podział majątku wspólnego zwykle należą do nich np.: służebność osobista, prawo dożywocia. Z racji, że są to prawa niezbywalne, nie mogą należeć do majątku wspólnego małżonków nie tylko na podstawie art. 33 kro, ale także na podstawie szczególnych przepisów.
Przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu
Co prawda przepis art. 33 kro wskazuje, iż wyłącznie odszkodowanie należy do majątku osobistego małżonka. Jednak praktyka pokazuje, iż pojęcie odszkodowania należy rozumieć szeroko, czyli także jako zadośćuczynienie. Do tej kategorii należy także zaliczyć kwoty uzyskane tytułem odszkodowania (także i zadośćuczynienia) uzyskanego po śmierci osoby bliskiej (np. w wypadku komunikacyjnym czy na skutek błędu medycznego).
Jedyną kategorią świadczeń, wyłączonych z majątku osobistego jest renta. Również i to pojęcie należy rozumieć szeroko. Niezależnie od jej charakteru, renta, nie będzie stanowiła majątku osobistego a majątek wspólny.
Wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków
Pobrane w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej wynagrodzenia za pracę, czy też z innej działalności zarobkowej stanowią majątek wspólny.
Jeśli jednak są to wyłącznie wierzytelności, bez znaczenia czy są wymagalne czy też nie, to stanowią majątek osobisty każdego z małżonków.
Przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków
Nagrodami w rozumieniu przepisu są przyznane za osobiste osiągnięcia przedmioty mające wartość majątkową. Mogą one być wynikiem wygrania np. w konkursie: artystycznym, literackim, naukowym, technicznym. Małżonek może także otrzymać nagrodę z tytułu innych, osobistych osiągnięć. W takim przypadku stanowią one część majątku osobistego małżonka.
Jeśli jednak nagroda została przyznana w związku z wykonywaniem pracy, stanowi majątek wspólny małżonków.
Prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy
Prawa autorskie należą zarówno do praw majątkowych jak i niemajątkowych. W przypadku kwestii majątku osobistego małżonka znaczenie mają wyłącznie prawa majątkowe.
Autorskie prawa majątkowe to prawo twórcy do korzystania z utworu na wszystkich polach eksploatacji. Przede wszystkim także prawo do pobierania wynagrodzenia za korzystanie przez inne osoby.
Natomiast prawo własności przemysłowej to prawo związane z wynalazkami, wzorami użytkowymi, wzorami przemysłowymi, zdobniczymi, znakami towarowymi, topografią układów scalonych, oznaczeń geograficznych, projektów racjonalizatorskich.
W przypadku osiągnięcia pożytków z ww. praw podlegają one zaliczeniu do majątku wspólnego małżonków.
Przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej
Do majątku osobistego zalicza się także przedmioty nabyte kosztem innych rzeczy z majątku wspólnego. Nie ma znaczenia, czy przedmiot ten jest tego samego rodzaju. Małżonek może jednak postanowić, iż przedmiot ten wejdzie do majątku wspólnego. Jednak konieczne jest wyrażenie woli dokonania takiej czynności prawnej.
Zwykle problemy powstają w chwili, gdy dany przedmiot jest nabywany częściowo z majątku osobistego a częściowo z majątku wspólnego. W takich przypadkach konieczna jest dogłębna analiza danej, konkretnej sytuacji.
Zachęcam także do przeczytania innych artykułów
–czy trzeba płacić podatek od alimentów?
–porady prawne grudzień 2020 r.;
–zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika– artykuł ze strony infor.pl
